Henry Thoreau – haiku rondom ‘Walden’
enry David Thoreau, geboren in Concord (Massachusetts), 12 juli 1817, overleden in Concord op 6 mei 1862, is vooral bekend van zijn boek Walden, dat naar aanleiding van zijn verblijf in een klein, zelfgebouwd huisje in de bossen bij het meer Walden een paar kilometer van zijn woonplaats Concord (USA) is geschreven. Hij leefde daar van wat hij zelf kon verbouwen. In dit boek neemt hij ook afstand van het kapitalisme en de consumptiemaatschappij, die ook in zijn tijd al bestond. Maar vooral de natuurbeschrijvingen zijn prachtig.
In juli 1845 vertrekt hij naar een stuk grond bij het meer Walden, dat door zijn vriend Emerson is gekocht en zal daar tot 6 september 1847 blijven. Bij elkaar twee jaar en twee maanden. In die tijd houdt hij een dagboek bij, waar hij later lezingen over geeft. Deze lezingen zullen uiteindelijk gebundeld in 1854 uitgegeven worden.
Een ander essay van hem dat veel gelezen is en in 1849 is uitgegeven heet De plicht tot burgerlijke ongehoorzaamheid. De aanleiding voor dit essay vormde een conflict met een belastingontvanger, waarvoor hij kort in hechtenis heeft gezeten. Hij weigerde belasting te betalen aan een overheid dat een beleid voerde dat niet strookte met zijn geweten: slavernij en jacht op gevluchte slaven en de oorlog met Mexico. Zijn filosofie van geweldloos verzet zou later van invloed zijn op politieke, spirituele en literaire figuren zoals Lev Tolstoj, Mahatma Gandhi en Martin Luther King.
Dit is geen onderwerp voor een haiku-nieuwsbrief, ware het niet dat er haikudichters geïnspireerd zijn door het boek Walden.
Vincent Tripi is kenner van Thoreau en haikudichter. Hij heeft in mei/juni 1984 twee maanden in een huisje in een bos gewoond en in november/december 1984 nogmaals. In zijn boekje Haiku Pond heeft hij bij zijn verhalen en gedichten teksten uit o.a. Walden gebruikt.
De blauwe tekst is uit het boek Walden van Thoreau, de rode haiku’s zijn van Vincent Tripi.
We moeten leren opnieuw te ontwaken en onszelf wakker te houden, niet door mechanische hulpmiddelen, maar door onophoudelijk de morgenstond af te wachten, die ons niet in de steek laat in onze diepste slaap… De kwaliteit van de dag beïnvloeden, dat is de hoogste van alle kunsten.
| Dawn From the well, Firefly | dauw van de bron, vuurvlieg |
Iemand die te midden van de natuur leeft en nog bij zijn verstand is, kan niet echt zwartgallig zijn.
| A bird, just one, A stone, just one – Under the snow. | een vogel, eentje maar een steen, eentje maar – onder de sneeuw | ||
| A single pine tree – The old man hides his grey hairs From the storm | een enkele pijnboom – de oude man verbergt zijn grijze haar tegen de storm | ||
| Envious – Pond frozen The end of year | jaloers – het meer bevroren eind van het jaar |
Het is een even verrassende en gedenkwaardige als waardevolle ervaring om ooit in de bossen verdwaald te raken…
Pas wanneer we verloren zijn, met andere woorden, pas wanneer we de wereld verloren hebben, beginnen we onszelf te vinden en te beseffen waar we zijn en hoe eindeloos verstrekkend alles is waarmee we te maken hebben.
| Path lost, Bud-under My feet! | verdwaald een bloemknop onder mijn voeten! | ||
| One mosquito – Had come this way Before. | een mug – was hier al eerder |
Wanneer ik, zoals meestal het geval was, niemand heb om mee om te gaan, riep ik echo’s op door met een roeispaan tegen de zijkant van mijn boot te slaan en de omringende bossen te vullen met geluiden die zich in kringen uitbreidden en prikkelde ik ze als iemand die een menagerie van wilde dieren houdt, totdat ik gegrom hoorde vanuit elk bebost dal en elke helling.
| Echo – Climbs the mountain Swims the pond | echo – beklimt de berg, zwemt in het meer. | ||
| Row, brothers, row, Row, brothers, row – Again! | roei, broeders, roei, roei, broeders, roei – nog een keer! |
O, wat een verhalen hebben hun kleuren verteld! Geleidelijk, van week tot week, tekende de ware aard van elke boom zich duidelijker af, terwijl hij zichzelf bewonderde in de gladde spiegel van het meer. Elke ochtend verving de galeriehouder de oude schilderijen aan de muren door een paar nieuwe die zich onderscheidden door briljanter en harmonieuzer koloriet.
(naar aanleiding van de herfstkleuren van de bomen)
| Sunset – The spider’s web Torn | zonsopkomst – het spinneweb stuk | ||
| Geese honk – high above the map | ganzen gakken – hoog boven de landkaart | ||
| Silence – The cardinals Never part | stilte – de kardinaalvogels gaan nooit uit elkaar |
Ian Marshall heeft het in het boek Walden by haiku anders aangepakt. Hij heeft de tekst van Thoreau minutieus nageplozen en heeft er de zinnen uit gedistilleerd die samen een haiku kunnen vormen. Hij heeft er bijna driehonderd kunnen vinden. Hieronder een selectie uit het boek:
| no curtains no gazers to shut out but the sun and the moon | geen gordijnen niets anders buiten te sluiten dan de zon en de maan | ||
| the wood-thrush heard from shore to shore the lake never smoother | ik hoorde de houtlijster het meer, van oever tot oever rimpelloos | ||
| a mosquito touring the cabin at dawn singing its wrath | een mug in de morgen zoekt zijn weg door mijn hut woedend zingend | ||
| it was morning, and lo, now it is evening, incessant good fortune | het was ochtend, en zie, nu is het avond, wat een geluk | ||
| dandelion in pasture the north star the south wind | een paardenbloem in het weiland de poolster de zuidenwind | ||
| to talk across the pond to a companion on the other side | over het meer heen praten met een kameraad aan de overzijde | ||
| satisfied back to the fire belly to the table | tevreden rug naar het vuur de buik naar de tafel | ||
| tonight my flute has waked echoes over the pond | vanavond wekte mijn fluit echo’s op over het meer | ||
| the grass when the wind passes over bending | wanneer de wind passeert buigt het gras | ||
| paddle strike the surrounding woods filled with circling sound | peddelslag de omringende bossen gevuld met rondcirkelend geluid | ||
| the old pond not one wrinkle after all its ripples | de oude vijver geen enkele rimpel na de rimpelingen | ||
| a slave’s epitaph the date he died telling me he had lived | het grafschrift van een slaaf de datum waarop hij stierf zegt me dat hij heeft geleefd |
Bronnen:
- Henry David Thoreau, Walden & de plicht tot burgerlijke ongehoorzaamheid, vertaald door Anton Haakman, uitgegeven in 2016 door uitgeverij De Bezige Bij. ISBN: 978 90 8542 617 2
- Vincent Tripi, Haiku Pond. Uitgegeven in 1987 door Vide Press. ISBN: 0 9619134 0 1
- Ian Marshall, Walden by haiku. Uitgegeven in 2009 door the University of Georgia Press. ISBN: 978 0 8203 3288 8