Hokusai – Kan Ke (Sugawara no Michizane)

kono tabi wa
nusa mo tori aezu
tamukeyama
momiji no nishiki
kami no ma ni ma ni

ik ging op reis
zonder gaven mee te nemen
op de berg Tamuke
bied ik brokant van rood herfstblad
aan de goden aan

DICHTER

Kan Ke is de dichtersnaam van Sugawara no Michizane (844-903). Vanwege zijn kennis van de Chinese literatuur en poëzie was hij beroemd. Tijdens de regeerperiode van Udo Tennô bracht hij het tot minister en was een van de drie machtigste mannen van het rijk.

In het jaar 901 viel hij in ongenade bij de keizer. Er was een eclips van de zon en zijn tegenstanders gebruikten dit ten teken dat hij de keizer zou willen afzetten en werd hij verbannen naar een onbeduidende post in Dazaifu op Kyushu.

Na zijn overlijden kwam een reeks catastrofes over de hoofdstad en het keizerlijke hof, die aan de geest van Michizane werden toegeschreven. Hij werd daarom postuum als god van muziek, literatuur en kalligrafie in het Shintoïstische pantheon opgenomen. Tegenwoordig gaan examenkandidaten nog steeds langs zijn schrijn in Dazaifu voor hulp. Hij staat symbool voor het stoïcijns verdragen van een onterechte straf.

GEDICHT

Oppervlakkig gezen beschrijft de dichter de schoonheid van herfstbladeren. Maar in het voorwoord bij het gedicht in de Kokinshu wordt uitgelegd dat het is geschreven tjdens een uitstapje van Udo Tennô in 898, nadat hij afstand heeft gedaan van zijn troon.

Het was niet de bedoeling dat leden van het gevolg ook iets aanbieden aan de goden tijdens een tempelbezoek. Michizane schreef dit gedicht en bood het aan op brokaat (zijde), waarmee hij een fijnzinnig gevoel voor correct gedrag vertoonde. Tamuke betekent ‘iemand de hand reiken’.

AFBEELDING

Voor de stenen lantaarns – de ingang van de tempel – stopt een ossenwagen met een hooggeplaatst persoon. De wagen, ossen en geleidebomen zijn bekleed met zijde brokaat. Daaromheen dwarrelen rode esdoornbladeren. Twee hovelingen praten met de reiziger in de koets, waarvan een wellicht de dichter is die het gedicht aanbiedt.

Wellicht duidt de ossenwagen ook de op dodenwagen waarmee de dichter werd vervoerd op zijn ‘dodenwagen’. Onderweg ging een os zitten – net als op de afbeelding – en weigerde verder te lopen. De dichter werd ter plekke begraven.

Ook Yoshitoshi heeft een afbeelding gemaakt van Sugawara no Michizane in de serie ‘100 aangezichten van de maan‘.

Overzicht gedichten en schilderijen uit deze serie